Galeb

Anton Pavlovič Čehov napisao je „Galeba“ 1895. godine i o njoj rekao: „To je komedija u kojoj ima tri ženske uloge, šest muških, četiri čina, pejzaž (pogled na jezero), mnogo priče o književnosti, malo radnje i gomila ljubavi.“ Prva postavka drame u Sankt Petrburgu 1896. godine doživela je veliki neuspeh; izazvala podsmeh, zgražavanje i ogorčenost. Uprkos tome ona je presudna za dramsko pisanje kao i za pozorište. Dve godine kasnije dramu je insceniralo tada nepoznato, a danas legendarno Moskovsko umetničko pozorište (MHAT) i sa njom doživelo neverovatan uspeh, koji je zapisan kao istorijski događaj ruskog pozorišta. Predstava je mnogo doprinela afirmaciji MHAT-a kao pozorišta („Galeb“ je postao njihov amblem), Stanislavskog kao reditelja i Čehova kao dramskog pisca. Za Čehova ova drama bila je prekretnica u više pogleda: u njoj je prešao iz direktne u indirektnu radnju – drama biva u podtekstu; njegovi likovi nisu junaci nego obični ljudi koji rade i pričaju naizgled nebitne stvari; uveo je pauze i pre toga nepoznate grupne scene, koje pozivaju ka orkestralnoj/simfonijskoj glumi. Ove i druge značajnosti Čehovljevog pisanja bile su vrlo odgovarjuće za razvoj novog, za tadašnje vreme revolucionarnog, načina glume kojeg je gradio Stanislavski. Drama „Galeb“ je u 20. veku postala klasični deo repertoara u evropskim pozorištima i doživela više čuvenih izvedbi: Anatolij Efros (1966), Ingmar Bergman (1961), Majk Nikolas (2001), Šiling (2005)…

Slovenački reditelj Tomi Janežič već drugi put postavlja „Galeba“. Prvi put ga je režirao 1999. godine u Slovenskem mladinskem gledališču (SMG). Njegova „Utva“ i „Tri sestre“ (takođe u produkciji SMG) su u gostima u Beogradu doživele veliki uspeh. Ovog puta ideja za postavku predstave izašla je iz rada, sa postdiplomskim studentima glume na Akademiji Umetnosti u Novom Sadu, i onda nasatvila u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu, gde je Janežič 2006. godine režirao predstavu „Nahod Simeon“ po tekstu Milene Marković. „Galeb“ je predstava u kojoj prvi put učestvuju i profesori i studenti Akademije. Režija i scenografija je rad Tomija Janežiča, a predstavu podpisuju još i Isidora Žebeljan, koja je napisala muziku, zvuk je dizajnirao Tomaž Grom, kostimografiju Marina Sremac i dramaturgiju Katja Legin. U ekipi od 15 izvođača, pored mladih i talentanovih glumaca, na početku karijere (Milica Janevski, Filip Đurić, Ivana Vuković, Dimitrije Dinić, Tijana Marković, Milica Trifunović, Jovan Živanović i Dušan Mamula) ima i iskusnih glumaca – Jasna Đuričić, Boris Isaković, Boris Liješević, Denes Debrei, Dušan Jakišič, Draginja Voganjac.

Predstava „Galeb“ je rezultat šesnaestomesečnog kreativnog procesa, koji se temelji na glumačkom i ličnom iskustvu učesnika. Čitanje Čehova tj. analiza teksta dešavala se kroz praktičan rad – radnja u prostoru, pri čemu su se koristili različiti glumački pristupi i psihodramske tehnike. Predstava tematizuje samu kreativnost i pokušava, da se bavi temama, ne samo na nivou sadržaja, nego i scenskom, oblikovnom smislu, sa različitim pozorišnim sredstvima. Pored samog sadržaja drame – pozorište, gluma, pisanje, kreativnost, veze između zaljublivanja i stvaranja, međusobni odnosi, mehanizmi i obrasci u vezama, tenzija među generacijama, staro prema novom, pitanja priznavanja, očekivanja, želje – su se kroz proces iskristalisale i teme koje određuju svaki od četiri čina. One su determinisale i sugerisale izbor scenskog postupka, strategije i fokusa.
Prvi čin predstave se „vrti“ oko teme pozorišta i umetnosti, drugi je vezan za temu zaljubljivanja, fantazije i snova. U trećem činu se kao tema pojavljuju predmeti, posedovanje predmeta i ljudi, tretiranje drugog kao predmet. Dok se četvrti čin bavi pitanjem sudbine i/ili slučajnosti i tome kako odluke i događaji utiču na život pojedinca. Tako je nastala predstava, koja bi zapravo mogla da bude četiri različite predstave, jer su činovi sadržinski, tematski i scenski zaokružene celine.

Katja Legin